Τρίτη 19 Ιουλίου 2011

ΓΙΑ ΤΟ ΒΑΣΙΛΗ αντί μνημόσυνου


Σαν σήμερα πριν 32 χρόνια, στις 19 Ιουλίου του 1979, έγινε ένα τρομακτικό ναυτικό ατύχημα στη θάλασσα της Καραϊβικής. Συγκρούστηκαν δυο τάνκερς, ελληνικών συμφερόντων, το Atlantic Empress και το Aegean Captain με συνέπεια να πάρει φωτιά το πρώτο και να ανατιναχθεί. Σ’ αυτό το ατύχημα σκοτώθηκαν 26 άτομα, μαζί και ο μικρός μου αδελφός Βασίλης, 24 χρόνων. Είχε μπαρκάρει μόλις λίγους μήνες πριν. Δεν είχε ζήσει σχεδόν τίποτα, από αυτό που λέμε ζωή. Ήταν ο πιο καλόκαρδος, έξυπνος και καλαμπουρτζής τύπος που υπήρχε. Και φανατικός ΑΕΚτζής. Το κουρείο, που είχε στην Ατσική, πριν μπαρκάρει ήταν γεμάτο με φωτογραφίες της ΑΕΚ.
Σε όλα τα sites που μπήκα με θέμα το τραγικό αυτό ναυάγιο, πουθενά, πλην ενός ή δύο δεν αναφέρεται ότι υπήρξαν δεκάδες νεκροί, οι οποίοι πέθαναν με τον πιο τραγικό από τους θανάτους, τη φωτιά. Πουθενά τα ονόματά τους, σαν να ήταν σκύλοι. Αναφέρουν μόνο την οικολογική καταστροφή, που προκάλεσε η πετρελαιοκηλίδα από το πετρέλαιο που διέρρευσε από το τάνκερ και…το κόστος της ζημιάς των εφοπλιστών. Οι εφοπλιστές. Αυτά τα τέρατα, μηδενός εξαιρουμένου. Αυτοί που παλιά έπνιγαν τα σαπάκια τους μαζί με τους ναυτικούς για να πάρουν τις αποζημιώσεις και να κάνουν τις περιουσίες τους. Τώρα δεν χρειάζεται, είναι πάμπλουτοι, απλώς λαδώνουν και παίρνουν μονοπωλιακά τις γραμμές, λαδώνουν και παίρνουν πιστοποιητικά αξιοπλοΐας στα πλωτά τους φέρετρα. Παίζουν τα χρηματιστηριακά και λοιπά παιχνίδια τους με τη συνδρομή των πληρωμένων πολιτικών. Οι παγκόσμιοι συμμορίτες, που χτίζουν τις μεγαλειώδεις ζωές τους πάνω στο θάνατο των άλλων. Οι εφοπλιστές. Ένα παρασιτικό εγκληματικό επάγγελμα, που ποτέ, καμμία φορά, έστω και κατά λάθος, δεν εξάσκησε κάποιος καλός άνθρωπος. Θα πει κάποιος, ατυχήματα συμβαίνουν καθημερινά. Δε μιλώ για το ναυάγιο μόνο. Μιλώ για τη συμπεριφορά μετά από αυτό. Για την προσπάθειά τους να εξαπατήσουν τις χαροκαμένες οικογένειες, να μην τους δώσουν ούτε τα ψίχουλα που δικαιούνταν ως αποζημιώσεις. Ανθρώπους που στα τελευταία, ούτε απαίτησαν, ούτε διεκδίκησαν τίποτα. Ανθρώπους που ήθελαν μόνο να τους αφήσουν ήσυχους.
Όμως αυτά τα παιδιά που χάθηκαν, ήταν τα περισσότερα μικρά παλικαράκια, που μόλις έβγαιναν στο χάραμα της ζωής. Πήγαν στα καράβια γιατί η ανέχεια και η φτώχεια τους ανάγκασε. Και ήταν πραγματικά παλικάρια γιατί ούτε τεμπέλιασαν στη όποια μίζερη βολή τους, ούτε κατουρημένες ποδιές φίλησαν για να τους χώσουν σε καμια θεσούλα.
Γιατί, τώρα, μετά από 32 χρόνια; Τώρα μπόρεσα να το διαχειριστώ μέσα μου το γεγονός, που κατέστρεψε την οικογένειά μου. Για χρόνια ούτε το αναφέραμε μέσα στην οικογένεια, ήταν ταμπού. Και τώρα που τα γράφω αυτά η συγκίνησή μου είναι μεγάλη. Ο πατέρας μου έφυγε με αυτόν τον καημό. Το ίδιο και η μάνα μου. Δεν περνούσε μέρα που να μη σκέφτονταν και να μη μοιρολογούσαν κρυφά το Βασίλη μας.
Αν μη τι άλλο, αυτά τα παιδιά με τη σκοτεινή μοίρα, μια αναφορά, κάπου, τη δικαιούνται. Όχι γι' αυτούς, αυτοί δεν έχουν καμιά ανάγκη πλέον. Αλλά για τη δική μας, αυτών που έμειναν πίσω, των τυχερών, την ισορροπία και τον αυτοσεβασμό. Έτσι, σαν μνημόσυνο.


Το "ATLANTIC EMPRESS" φλεγόμενο





Θεσσαλονίκη

Ήτανε κείνη τη νυχτιά που φύσαγε ο Βαρδάρης,
το κύμα η πλώρη εκέρδιζεν οργιά με την οργιά.
Σ' έστειλε ο πρώτος τα νερά να πας για να γραδάρεις,
μα εσύ θυμάσαι τη Σμαρώ και την Καλαμαριά

Ξέχασες κείνο το σκοπό που λέγανε οι Χιλιάνοι
- Άγιε Νικόλα φύλαγε κι Αγιά Θαλασσινή. -
Τυφλό κορίτσι σ' οδηγάει, παιδί του Modigliani,
που τ' αγαπούσε ο δόκιμος κ' οι δυο Μαρμαρινοί.

Νερό καλάρει το fore peak, νερό και πανιόλα,
μα εσένα μια παράξενη ζαλάδα σε κεινή.
Με στάμπα που δε φαίνεται σε κέντησε η Σπανιόλα
ή το κορίτσι που χορεύει απάνω στο σκοινί:

Απάνω στο γιατάκι σου φίδι νωθρό κοιμάται
και φέρνει βόλτες ψάχνοντας τα ρούχα σου η μαϊμού.
Εκτός από τη μάνα σου κανείς δε σε θυμάται
σε τούτο το τρομακτικό ταξίδι του χαμού.

Ο ναύτης ρίχνει τα χαρτιά κι ο θερμαστής το ζάρι
κι αυτός που φταίει και δε νογάει, παραπατάει λοξά.
Θυμήσου κείνο το στενό κινέζικο παζάρι
και το κορίτσι που 'κλαιγε πνιχτά μές στο ρικσά.

Κάτω από φώτα κόκκινα κοιμάται η Σαλονίκη.
Πριν δέκα χρόνια μεθυσμένη μου είπες "σ' αγαπώ".
Αύριο, σαν τότε, και χωρίς χρυσάφι στο μανίκι,
μάταια θα ψάχνεις το στρατί που πάει για το ντεπό.
Νίκος Καββαδίας


Το "ATLANTIC EMPRESS" φλεγόμενο





ΑΓΙΟΣ ΦΑΝΟΥΡΙΟΣ

Παίζει το μάτι σου
με τη βροχή στα τζάμια
περίκλειστος του αργύρου
αν λιθάρι του Δευκαλίωνα
βυσσινιά θαλασσόπετρα
απομεινάρης σε ξύλο ελιάς
τεταριχευμένος αέρας άνεμος.
Τα ζεστά κλίκια σ’ άρεζαν
καθώς παιδί παιδάκι
οι βόλτες στον Καρπασινόδρομο
και το γυναικοστόλι
διακονητής ιεράς σφεντογόνας
μαρσάροντας το Ζούνταπ
οι σφήκες να φωλιάζουν άρχισαν
στον προβολέα.
Τα κιτρινοπούλια κοίταξαν απόψε χαμηλά
στις σκαμνιές του Μιλτιάδη
βιάσου τώρα βιάσου
τσιρίζει το φτιλάκι στο καντήλι
ότι προλάβεις αθώε σήμερα
ύστερα ελεφαντόδετος χρυσένιος
ν’ ακούς μονάχα τη βροχή στα τζάμια
καθώς παιδί παιδάκι.
Εμένα ποτέ δεν με ξεγέλασες
πάντα το ήξερα ότι σε έλεγαν
Βασίλη.

Σημειώσεις
Άγιος Φανούριος Το παιδικό πρόσωπο του Αγίου Φανουρίου στην εικόνα συγχέεται συνειδητά με το παιδικό πρόσωπο του αδικοχαμένου αδερφού μου Βασίλη, που σκοτώθηκε σε ναυάγιο σε ηλικία 24 ετών. Απευθυνόμενος στον Άγιο Φανούριο, μιλώ με το χαμένο μου αδερφό.
Λιθάρι του Δευκαλίωνα. Το χάλκινο γένος των ανθρώπων εξαφανίσθηκε με τον κατακλυσμό. Ο Δευκαλίων ρίχνοντας προς τα πίσω πέτρες έφτιαχνε άντρες, ενώ η Πύρρα ρίχνοντας πέτρες έφτιαχνε γυναίκες.
Κλίκια. Κυκλικά κουλούρια, που τα ζύμωναν οι γυναίκες στη Λήμνο μαζί με τα ψωμιά. Ήταν τα πρώτα που έβγαζαν απ’ το φούρνο και φίλευαν συνήθως τα παιδιά που περίμεναν με ανυπομονησία.
Καρπασινόδρομος. Ο δρόμος Ατσική – Καρπάσι στη Λήμνο, όπου παλιότερα γινόταν η λεγόμενη «βόλτα», δηλαδή το νυφοπάζαρο.
Κιτρινοπούλια. Μεγάλα κίτρινα πουλιά, που κοίταζαν τη νύχτα στα δέντρα και τα κυνηγούσαμε σαν παιδιά τη νύχτα με φακό και σφεντόνα.
Σκαμνιές του Μιλτιάδη. Μουριές στο κτήμα του Μιλτιάδη, στην Ατσική Λήμνου.
Σ. Τραγάρας: "Απ' τη σπηλιά του Φιλοκτήτη"



Το "ATLANTIC EMPRESS" φλεγόμενο





20/7/1979

Στο ναυάγιο τόπο
επιπλέει το περίφημο κουπί
και τα παράσημα των χερουβείμ
το μαύρο μάτι σου
καπνίζει ακόμα οπή θειωρυχείου
μάτι τρελού ρινόκερου
έδωσε πυρ στη νάφθα
ληστή σικάριε του γένους των ληστών
τρέχα τώρα στο ορεινό σου κατοικήργιο
τα ματωμένα ράσα
πετροβάτης του ύψους
μονόχνωτος
χαφιές
φονιάς
προφήτης.

Σημειώσεις
20/7/79. Γιορτή του Προφήτη Ηλία (κάθε 20 Ιουλίου). Ξημερώνοντας η 20/7/79 έγινε το τρομακτικό ναυτικό ατύχημα, στο οποίο σκοτώθηκε ο αδερφός μου Βασίλης. Πάντα έβλεπα ένα παράπονο στο πρόσωπο της μάνας μου κάθε που έλεγε: «αύριο ξημερώνει του Προφήτη Ηλία».
Το περίφημο κουπί. Αναφέρεται στο κουπί του Προφήτη Ηλία, που κατά το θρύλο, όντας ναυτικός που είχε μπουχτίσει τη θάλασσα, πήρε τα ανάπλαγα με το κουπί στον ώμο. Το έδειχνε στους ανθρώπους καλώντας τους να του πουν τι είναι. Αν το γνώριζαν έφευγε μακριά. Τελικά έκανε κονάκι στην κορυφή του βουνού, που οι άνθρωποι μη έχοντας σχέση με τη θάλασσα δεν το αναγνώρισαν σαν κουπί.
Σικάριος. Σπαθοφόρος.
Κατοικήργιο: Κατοικητήριο, σπίτι.
Σ. Τραγάρας: "Απ' τη σπηλιά του Φιλοκτήτη".



Το "ATLANTIC EMPRESS" φλεγόμενο




Θάλασσα και φωτιά

Θάλασσα μάνα σκύλα
φωτιά αδερφή μου φόνισσα
τον πιο μικρό τον πιο καλό
το γυιο μου τον παλληκαρά
ο ίδιος σας τον έφερα
θάλασσα μάνα σκύλα
φωτιά αδερφή μου φόνισσα
και σεις τον ξεγελάσατε
το δώρο το απατηλό
δώρο Τιτάνων στο Ζαγρέα
δώσατε
και έχασα τον πιο μικρό τον πιο καλό
το γυιο μου τον παλληκαρά
για πάντα
στα σκότη μου τα τρίσβαθα
στη νύκτεια απελπισιά
μον’ λίγα γράμματα φθαρμένα
«Περσικός, εν πλω 1/5/1979»
θάλασσα μάνα σκύλα
φωτιά αδερφή μου φόνισσα
ποτέ δε θα σας πω «χαλάλι».
Σ. Τραγάρας: "Από τη Λήμνο θερμαστής στο θωρηκτό Αβέρωφ".



Στιγμές ξεκούρασης και αστείων μεταξύ των ναυτικών, στο τάνκερ "Atlantic Empress", 1979. Στο μέσον ο Ατσικιώτης Βασίλης Τραγάρας. Σε λίγες μέρες θα βρουν τραγικό θάνατο 26 ναυτικοί, μεταξύ των οποίων και ο Βασίλης. Άραγε τα άλλα δυο παιδιά που εικονίζονται στη φωτογραφία, τι να απέγιναν;



Ο Βασίλης με ένα συνάδελφό του πάνω στο τάνκερ.



Ο Βασίλης με ένα άλλο ναυτικό πάνω στο τάνκερ.



Ο Βασίλης εν ώρα εργασίας.



Ο Βασίλης φανταράκι.



Στο κέντρο ο Βασίλης με τη Σπίθα, δεξιά εγώ, αριστερά η μάνα μας.



Ο Βασίλης, παιδί ακόμα, κουρέας.



Το "ATLANTIC EMPRESS" φλεγόμενο


Το "ATLANTIC EMPRESS" φλεγόμενο

Δευτέρα 11 Ιουλίου 2011

Κελαγ'δά ο παλιοπέτερνας;


Στη Λήμνο το λέγαμε παλιοπέτερνα. Ένα μικρό πουλάκι στο μέγεθος περίπου του σπουργίτη, που σε πρώτη εντύπωση φαίνεται ασπρόμαυρο. Είναι πιο νευρικό και πιο χαριτωμένο από τον σπουργίτη και έχει ένα χοροπηδηχτό στυλ. Σπανίως το βλέπαμε σε κατοικημένες περιοχές, αφού σύχναζε στην ύπαιθρο, στις μάντρες, σε βραχώδεις περιοχές, σε χαλάσματα. Τη φωλιά του την έκανε μέσα σε ανοίγματα από βράχους, σε ξεροτρόχαλα ντουβάρια, σε σωρούς από πέτρες, εξ ου και το όνομά του «παλιοπέτερνας», αυτός δηλαδή που σχετίζεται με παλιόπετρες. Όταν είμαστε παιδιά - διαβολόπαιδα, ψάχναμε τη φωλιά του, την "παλιοπετερνιά" σε χαλάσματα και παίρναμε τους νεοσσούς του, για να τους «παίξουμε», τα λεγόμενα «παλιοπετερνούδια». Υπάρχει βαθιά η εντύπωση ότι δεν κελαηδά, αφού υπάρχει και σχετική φράση. Αν κάποιος ακούσει κάποια υπερβολή, λέει: «Κελαγ’δά ο παλιοπέτερνας;». Παλιοπέτερνα λένε κοροϊδευτικά και τον γρήγορο, αδύνατο και νευρώδη άνθρωπο, αυτόν που βαδίζει κάπως χοροπηδηχτά. Υπάρχει η φράση: «Χοροπδά σα ντον παλιοπέτερνα». Επίσης θεωρείται ένα σύμβολο της ερήμωσης και της εγκατάλειψης, όπως η κουκουβάγια. Αν θέλουν να πουν ότι ένα μέρος ερήμωσε, λένε: «Ούτε κουκβάγιες και παλιοπέτερνες δε διαλάζνε».
Πριν λίγο καιρό βρέθηκα στη Λήμνο. Με μεγάλη μου έκπληξη είδα ότι η γειτονιά είχε γεμίσει από παλιοπέτερνες. Ένα ζευγάρι μάλιστα είχε φωλιάσει στα κεραμίδια του πατρικού μου σπιτιού. Ο ένας επώαζε τα αυγά του και ο άλλος ήταν σαν ακοίμητος φρουρός, πετούσε γύρω από το σπίτι, πάντα ανήσυχος, εξεταστικός, χοροπηδηχτός. Και δεν θα το πιστέψετε, κελαηδούσε. Ένα απλό αλλά σε τρεις φάσεις τσίριγμα, το τρίτο πιο δυνατό από τα άλλα δύο. Έβγαλα μερικές φωτογραφίες. Στην παραλία των ρηχών νερών που καθίσαμε για ένα καφέ, νάτοι πάλι οι παλιοπέτερνες στην αμουδιά. Αυτό το πουλί το ξέραμε παλιότερα κυρίως σαν ενδημικό και σε μικρούς πληθυσμούς. Τώρα φαίνεται ότι με την κλιματική αλλαγή πολλά πουλιά έρχονται ως αποδημητικά και φωλιάζουν την περίοδο της άνοιξης και του καλοκαιριού σε διάφορα μέρη της Ελλάδας.
Ποιος είναι ο παλιοπέτερνας της Λήμνου; Σε άλλα μέρη τον λένε «ο ασπρόκωλος» ή «η ασπροκώλα». Το επίσημο όνομά του είναι το εντυπωσιακό "οινάνθη η ισπανική" (oenanthe hispanica).
Σταχυολόγησα από το ιντερνέτ.
Τα μικρόπουλα αυτά αγαπούν τις πέτρες, τα βράχια, τους ξεροτόπους. Τον Απρίλη εμφανίζονται οι ασπροκώλες, κομψές και λυγερές πάνω σε μια πέτρα. Στέκουν «κόκκαλο» για μερικά δευτερόλεπτα, ύστερα κάνουν ένα τίναγμα του σώματος επιτόπου και με έντονο βλέμμα κοιτούν ανήσυχες όταν τις πλησιάσουμε.
Αν πάμε κοντά τους και νιώσουν ότι απειλούνται, τότε φτεροκοπούν δυναμικά και απομακρύνονται προς άλλη, πιο μακρινή , πέτρα. Φεγγίζει τότε έντονα η κατάλευκη βάση της ουράς της, δημιουργόντας έντονη χρωματική αντίθεση που τραβάει την προσοχή μας. Γι’ αυτό τις ονόμασαν ασπροκώλες.
Στις πετρώδεις στέπες της υποσαχάριας Αφρικής, οι ασπροκώλες φτάνουν τον Σεπτέμβρη. Μένουν εκεί όλο τον χειμώνα και τον Απρίλη επιστρέφουν στον τόπο όπου γεννήθηκαν. Δηλαδή σε ξηρές και βραχώδεις παράκτιες και ημιορεινές περιοχές γύρω από την Μεσόγειο. Τα αρσενικά φθάνουν πρώτα. Τότε αμέσως επιλέγουν επικράτεια. Δηλαδή κατάλληλη για το είδος έκταση, ικανή να διασφαλίσει την απαιτούμενη ποσότητα τροφής για το φώλιασμα και την ανατροφή των νεοσσών. Για την υποστήριξη των χωραφιών τους, τα αρσενικά κελαηδούν συχνά την ημέρα, από βράχο ή καθώς πετούν επιδεικτικά. Τα θηλυκά έρχονται αργότερα. Έχουν πιο μουντό φτέρωμα, χτίζουν φωλιά σε τρύπες και κοιλότητες βράχων και μεγαλώνουν 4-5 νεοσσούς ανά φωλιά τον Ιούνιο. Οι ασπροκώλες τρώνε έντομα που συλλέγουν στο έδαφος και μερικές φορές και στον αέρα.
Η ασπροκώλα συναντάται σε δύο μορφές: 1) Με μαύρο λαιμό 2) Με ανοιχτόχρωμο λαιμό. Και στις δύο μορφές της έχει μαύρα φτερά, ανοιχτόχρωμο κάτω μέρος σώματος και μια μακριά λευκή ουρά με μια κεντρική μαύρη λωρίδα, μαύρη κορυφή και μαύρα πλευρά. Στην μορφή με το μαύρο λαιμό όλος ο λαιμός είναι μαύρος ενώ στη μορφή με τον ανοιχτόχρωμο λαιμό μόνο τα μάγουλα είναι μαύρα. Τα θηλυκά ξεχωρίζουν από τα αρσενικά γιατί είναι καφέ με ανοιχτόχρωμη κοιλιά.