Σάββατο 18 Ιουνίου 2011

Κδούνια και καμπάνες

ΕΥΘΥΜΟΓΡΑΦΗΜΑ

Μπεεεεεε

Γράφει ο Σταύρος Τραγάρας

Οι πρόσφατες αποδοκιμασίες και οι προπηλακισμοί των πολιτικών, από αγανακτισμένους πολίτες, συνοδεύονταν από ηχητικά…εφέ, παραγόμενα από κατσαρολοχτυπήματα, βαβουζέλες, σφυρίχτρες και…κουδούνια. Ως γόνος παλαιάς βουκολικής οικογενείας, όπως φανερώνει άλλωστε και το επώνυμό μου, εγγεγραμμένος εις το λίμπρο ντόρο της λημνιακής τσοπανικής…αριστοκρατίας, γνώστης όθεν της κουδουνικής και βροντζιδοποιίας, παρακαλώ επιτρέψτε μου να αναλύσω στα γρήγορα, τα…κουδουνάτα καμώματα.
Το κουδούνι, λημνιαστί κδουν’, που φορούσαν στα αιγοπρόβατα για ομορφιά, αλλά και για να τα εντοπίζουν, ανέκαθεν εθεωρείτο σύμβολο διαπόμπευσης. Στον διαπομπευόμενο παίζνε το κδουν’. Ο αναξιόπιστος γίνεται κδουνάς, κδουνατζής, κδουν’ζμένος. Εκτός απ’ το παίξιμο του κουδουνιού μπορεί και να τον φορέσνε το κδουν’. Πριν του το φορέσουν τον προειδοποιούν λέγοντας, τ’ ακούς το κδουν’; Αν δεν το ακούσει έγκαιρα, τότε θα κδουνίξνε οι μπομπές τ’. Και τότε κινδυνεύει σαν τον κάτο, που τον κρεμάσαν κδουν’ οι ποτκοί.
Όλα τα κουδούνια δεν είναι όμοια. Αυτά που γίνονται από μπρούντζο λέγονται βροντζίδια, βγάζουν δε καλύτερο ήχο. Αυτά που γίνονται από ντενεκέ και είναι κάπως στρογγυλά λέγονται μυτιλ’νάρια, γιατί τα φτιάχνουν στη Μυτιλήνη. Τα πλατιά ή «πλακερά» τα λένε μσοκούδνα. Τα λίγο μικρότερα τα λένε τσακλάρια. Τσακλάρια λένε και τους …όρχεις. Το πέτσινο λουρί, με το οποίο τα κρεμούν στο λαιμό του ζώου, είναι το λουροκούδνο. Σε μερικά ζώα συνδέουν το λουροκούδνο με ένα ακόμα λουράκι που το τοποθετούν γύρω απ’ το ρύγχος του, τη λεγόμενη μπρουμταριά. Η μπρουμταριά μπαίνει για να μην χάνεται το κουδούνι, αλλά κυρίως για να παίζει το κουδούνι σχεδόν συνέχεια, με κάθε μικρή κίνηση του κεφαλιού του ζώου. Η τρόικα μας φόρεσε οχ’ μόνε κδουν’, αλλά κι μπρουμταριά.
Κδουνάς είναι και ο ντεμί άντρας, λημνιακά μπνες, ενώ κδουνάτος είναι ο βαρβάτος, ο έχων κδούνια, στην περίπτωσή μας, πολιτικούς…όρχεις. Κατά τους αγανακτισμένους οι κυβερνητικοί πολιτικοί, λημνιακά θα μπορούσαν να ονομασθούν κδουνιαζμέν’ μπνέδες ή αλλιώς μπνέδες με το κδουν’. Οι της μείζονος αντιπολίτευσης, που παριστάνουν τους αθώους, κρυφομπνέδες, ενώ οι κυβερνητικοί, που κάνουν πως δυσανασχετούν ενώ ψηφίζουν όλα τα μέτρα, αντρακλομπνέδες. Ο κόσμος φωνάζει σε όλους, φανήκαν τα κδούνια σας και μαζέψτε τα κδούνια σας και φύγ’τε.
Πιο…αναβαθμισμένο σύμβολο από το κουδούνι είναι η καμπάνα. Παλιά, όταν ένα σημαίνον πρόσωπο π.χ. μητροπολίτης, πολιτικός, κλπ, έφτανε σε ένα χωριό, οι κάτοικοι χτυπούσαν την καμπάνα εις ένδειξη σεβασμού. Με τον καιρό, η έκφραση θα τον παίξνε τ’ γκαμπάνα, πήρε αντίθετη έννοια, δηλαδή της διαπόμπευσης. Το καμπάν’ζμα λοιπόν είναι η διαπόμπευση. Εν προκειμένω, δεν έπαιξε απλώς, αλλά βούγ’ξε η καμπάνα. Λόγω του κρεμάμενου…σχήματος, καμπανέλια ή καμπανέρια λένε και τους όρχεις. Καμπανίζουν λοιπόν οι πολίτες τους πολιτικούς, κι αυτοί όμως εις ένδειξη…ισορροπίας, τους γράφτνε στα καμπανέργια τς. Για να εκπληρωθεί το ρηθέν υπό των αγανακτισμένων αρχίδια πολιτικοί. Για να μην αισθάνεται αδικημένο το γυνακείο φύλο, σας πληροφορώ ότι η λημνιακή λαϊκή σοφία συσχέτισε την καμπάνα και με το αιδοίο. Τι λένε οι πολίτες στους πολιτικούς, που κατέστρεψαν τη χώρα και τώρα παριστάνουν τους σωτήρες, νυν και μελλοντικούς; Και το μνι εχ’ γλωσσίδ αλλά δεν έναι καμπάνα. Η κυβέρνηση ισχυρίζεται ότι η πολιτική της είναι καθαρή σα τ’ φωνή τς καμπάνας, οι πολίτες όμως λένε ότι άλλα ντ άλλα σμαιν’ η καμπάνα κι ότι μπέρδεψε το χτύπμα για γιανγκίν’ με το χτύπμα για λείψανο. Η τρόικα διατάζει και η κυβέρνηση είναι σαν τον κακό μαθητή, που ο δάσκαλος τον εχ’ μόνε να χτυπά τ’ γκαμπάνα. Θα πείτε ας πρόσεχαν, κι αυτοί κι εμείς, αφού είναι γνωστό ότι όποια παιζ με καμπανέλια, δε τς απολείπνε τα παιδέλια.
Αγαπητοί αναγνώστες ευτυχείτε. Τι θα γίνει; Κοντά χτυπά οχ’ μόνε το κδουν’ κι γη καμπάνα, αλλά κι ο ντούμπανος.



Με το κδουν', με το κδουν'
α σε κάμω γω το γιουν'



Ήβγα όξω αρχηγέ


Σας τοιμάζω κατ καμπάνες!!!


Όποιος ξερ να αρμέγ' εχ' κι κδούνια


Λογιώ ντω λογιώ
για Γιωργιό κι Αντωνιό



Μσοκούδνο, κδούναρος, βροντζίδ


Μασαλά, τούτα έναι κδούνια


Μπρε τούτεν' α κρεμάσνε κδουν' κι στο κταβ μαθέ


Με τ' γκατσώνα, με τα κδούνια
σας πλερώνω ούλα τα ψούνια

4 σχόλια:

Αλ. χουλιαράς είπε...

Μια καιμ κατετάγην στο Libro d' oro της Ανωτάτης Κουδουνοβροτζιδοποιίας είπα να σου "εγχειρίσω" και την αρματωσιά της παρατοκοπής στην ευρυτανική Κουδουνοβροτζία (λείπουν τα βροντάρια των λοιπών ζώων)
1. Κουδούνια προβάτων (αρματωσιά πρατοκοπής).
Τα κουδούνια, στο κοπάδι έπαιζαν μεγάλο ρόλο. Ο τσοπάνος έβαζε όλη του τη γνώση και την τέχνη στην… ενορχήστρωση των κουδουνιών της πρατοκοπής του. Τα κουδούνια τον βοηθούσαν: πρακτικά, στο σκάρο, στο σάλαγο, στη στρούγκα και στο στάλο και καλλιτεχνικά, σαν όργανα συνοδείας στο δικό του φλογερολάλημα. Το κοπάδι του μερακλή βλάχου γινόταν αντιληπτό από την μελωδία των κουδουνιών του και από το συνταιριασμένο κι αρμονικό άκουσμά τους.
Το κάθε κουδούνι είχε το γλωσσίδι του. Η πρόσδεσή του με το σώμα του κουδουνιού γινόταν με ένα μικρό πετσί, το λεγόμενο ψίδι. Έτσι το γλωσσίδι κινιόταν λεύτερα, δεν τροχούσε πάνω στο κουδούνι και ο ήχος έβγαινε λαγαρότερος.
Τα κουδούνια χαρακτηρίζονταν: α) από το μέγεθός τους σε: κουδούνες, μεσοκούδουνα και κουδούνια, β) από το είδος του ζώου για το οποίο προορίζονταν σε: γαλαροκούδουνα και αρνοκούδουνα και γ) από το σχήμα τους σε: στρογγυλοκούδουνα (τα Σαλωνίτικα) και πλακωτά (τα Ηπειρώτικα και τα Μοραΐτικα).
1.1. Κουδούνες. Ήταν πολύ μεγάλα κουδούνια, με βαρύ και επιβλητικό ήχο και τα φορούσαν στα γκεσέμια. Αυτόν τον ήχο άκουγαν κι αυτόν ακολουθούσαν τα πρόβατα σαν… τους φανατικούς οπαδούς των κομμάτων. Τέτοια ήταν η προσήλωσή τους και η υπακοή στο γκεσέμι (τον… κομματάρχη τους) που –πολλές φορές– αν αυτό έπεφτε σ΄ έναν γκρεμό τότε και τα πρόβατα ένα-ένα και πειθαρχημένα το ακολουθούσαν.
Τις κουδούνες δεν τις φορούσαν συνέχεια στα γκεσέμια γιατί από το βάρος μπαΐλντιζαν (κουράζονταν και ζαβλακώνονταν).
Οι κουδούνες ήταν δύο ειδών:
α. μπουζούκα ή πίπα. Ήταν η πιο μεγάλη κουδούνα και λεγόταν έτσι λόγω του χαρακτηριστικού της ήχου πιπ-πιπ.
β. διπλοκούδουνα ή δίχειλα. Σε ελάχιστες περιπτώσεις οι κουδούνες ήταν διπλά κουδούνια, δηλαδή η κουδούνα περιείχε ένα μικρότερο κουδούνι κι αυτό περιείχε το γλωσσίδι.
1.2. Μεσοκούδουνα. Ήταν τα κουδούνια των κριαριών. Και αυτά, όπως τις κουδούνες, δεν τα φορούσαν όλο το χρόνο στα κριάρια. Συνήθως τα κρεμούσαν μόνο τους καλοκαιρινούς μήνες, φροντίζοντας να αποφεύγουν την περίοδο των… ερώτων τους. Τα ξεχώριζαν ανάλογα με τον ήχο τους σε:
α. κλαπακιόρια ή κλαπακίδες
β. βραχνοκούδουνα
γ. χοντροκούδουνα
1.3. Γαλαροκούδουνα ή απλώς κουδούνια. Κρεμιούνταν στα γαλάρια πρόβατα και ανάλογα με τον ήχο τους ξεχωρίζονταν σε λαγαροκούδουνα (με λαγαρό ήχο) και ψιλοκούδουνα (με ψιλό ήχο).
Παλιότερα, γενικά τα κουδούνια, διακρίνονταν ανάλογα με την τιμή τους: σε σαραντάρια (αξίας σαράντα λεπτών), σε εξηντάρια (αξίας εξήντα λεπτών) και δραχμάρικα (αξίας μιας δραχμής). Σήμερα διακρίνονται, ανάλογα με το μέγεθός και τις προδιαγραφές τους, σε 15 νούμερα.
1.4 Αρνοκούδουνα. Στα αρνιά συνήθως δεν φορούσαν κουδούνια. Τους έβαζαν μόνο σε εξαιρετικές περιπτώσεις και αν ο τσοπάνος ήταν μερακλής.
α. γουργούρα. Επειδή για τα αρνιά δεν υπήρχε μεγάλη γκάμα κουδουνιών, την γουργούρα την έλεγαν και με το γενικό όνομα αρνοκούδουνο.
1.5. Πρατοστέφανο ή προβατόκλουρα ή πρατοζυγός.

Ανώνυμος είπε...

ΓΕΙΑ ΣΟΥ ΣΤΑΥΡΟ,ΚΑΛΑ ΑΥΤΟΙ ΜΕ ΤΑ ΠΟΛΛΑ ΚΟΥΔΟΥΝΙΑ ΤΙ ΕΘΙΜΟ ΕΙΝΑΙ...Η ΑΠΛΑ ΚΑΝΟΥΝ ΕΠΙΔΕΙΞΗ...
ΣΤΑΥΡΟ ΓΡΑΨΕ ΚΑΤΙ ΓΙΑ ΤΟ ΕΘΙΜΟ ΤΟΥ ΚΛΗΔΩΝΑ.
ΜΠΡΑΒΟ ΩΡΑΙΑ ΟΛΑ ΑΥΤΑ ΠΟΥ ΑΦΗΓΕΙΣΑΙ...ΚΑΙ ΠΑΛΙ ΓΕΙΑ ΧΑΡΑ..
ΣΤΑΘΗΣ

Ανώνυμος είπε...

alafrides oloi tous......axaxax


-z-

Nik είπε...

Να'σαι καλά έχω πεθάνει στο γέλιο με το που ανακάλυψα το blog σου. Κι όλα αυτά πατώντας στο google "καλαμοβράκι".