Τετάρτη 23 Φεβρουαρίου 2011

Άρτκες και άρκδες

ΕΥΘΥΜΟΓΡΑΦΗΜΑ

Γράφει ο Σταύρος Τραγάρας



Ανθισμένος άρτκας

Άρτκες και άρκδες

Η συζήτηση περί της πολιτικής επικαιρότητος σε ένα καφενείο της Ατσικής. «Τούτεν’ έναι ντιπ άρτκες» είπε ένας συμπατριώτης. Άρτκες. Δηλαδή ελαφροί, κούφιοι, ψεύτικοι, φελοί, σαν το ξύλο του φυτού «άρτηκας», ή «νάρθηκας», ή στα Λημνιακά «άρτκας». Ένα φυτό άγριο που φυτρώνει σε μεγάλους αριθμούς στη Λήμνο, κυρίως μεταξύ Αγίου Δημητρίου και Κορνού, δίπλα στο δρόμο. Μου έκανε εντύπωση η ασυνήθιστη φράση και η συσχέτιση που έκανε ο αγαθός Λημνιός, του φυτού με τους πολιτικούς μας. Εμβαθύνοντας όμως λίγο, σκέφτηκα ενδιαφέρουσες και πολλές συσχετίσεις, τις οποίες επιτρέψτε μου να μοιραστώ μαζί σας.
*Ο άρτκας φαντάζει ένα πολύ όμορφο φυτό στην άνθησή του, ενώ στην παρακμή του γίνεται ένα ξερό άσχημο και ψεύτικο κουφόξυλο.
*Είναι ένα ξεχωριστό είδος από την αρχαιότητα ως τα σήμερα.
*Δίνει πολύ γύρη και νέκταρ και τον επισκέπτονται πολλά έντομα, τα οποία φεύγοντας μοιάζουν αλευρωμένα και… χρυσά.
*Δεν ξεπατώνεται με τίποτα, εκεί που είναι ξερό, βλασταίνει πάλι από τη ρίζα στις ίδιες θέσεις.
*Γύρω από τις ρίζες του φυτρώνουν και παρασιτούν διάφορα είδη μανιταριών, οι αρτκίτες, ή «αγκαθίτες τ’ κουφάρτκα».
*Το επιστημονικό του όνομα είναι «φερούλα η κοινή», που μοιάζει πολύ με το «φέρτα ούλα» και με το «πόρνη».
*Από τον κόσμο θεωρείται ένα άχρηστο φυτό, που κάνει μόνο για βουλώματα σε νταμιτζάνες.
*Το φυτό είναι στενά συνδεδεμένο με τη μυθολογία.
*Μέσα στους κούφιους βλαστούς του έχει μία ψίχα, η οποία καίγεται σαν φυτίλι, αφήνοντας απείραχτο τον εξωτερικό φλοιό, γι’ αυτό χρησιμοποιήθηκε για να μεταφέρει και να βάζει φωτιά.
*Φέρει επάνω του το στοιχείο της προσφοράς και ταυτόχρονα της προδοσίας, αφού σύμφωνα με τη μυθολογία ο Προμηθέας έκλεψε τη φωτιά από τους θεούς και τη χάρισε στους ανθρώπους, μεταφέροντας την μέσα στην ψίχα ενός βλαστού από άρτκα.
*Σε πολλά μέρη παίζει και το ρόλο του φαρμάκου, που θεραπεύει πάσαν νόσον και πάσαν μαλακίαν, αλλά και πολλές φορές χρησιμεύει ως επανορθωτικός ή αν θέλετε αναμορφωτικός γύψος.
*Η σιχαμερή μυρωδιά του ονομάζεται και «σκατά του διαβόλου» (devil’s dung).
*Το φυτό ήταν αφιερωμένο στο θεό Διόνυσο, το θεό του μεθυσιού και της κραιπάλης.
Στη Λημνιακή γλώσσα έχει σημαντική θέση. «Άρτκας» λέγεται το οτιδήποτε ψεύτικο. Άρτκας λέγεται π.χ. ο ψευτονταής, εν αντιθέσει με τον «άρκδα», δηλαδή τον πολύ δυνατό σαν αρκούδα, τον αξιόπιστο.
Αρτκογάμς: Ο κατά φαντασίαν εραστής, εν αντιθέσει προς τον «αρκδογάμ» τον εύρωστο σεξουαλικώς.
Ψωλή άρτκας: Χοντρή, αλλά ελαφριά, κούφια και ανενεργής. «Ο Γιώρε’ς εχ’ μια μαρκούτσα σα βγαλμένο χερ, αλλά τι να ντ γκαμ’ς, ντιπ άρτκας».
Αρτκόψωλας: Ο την έχων ως «άρτκα».
Αρτκομούνα: Η το έχουσα ζυμώδες, και οσμηρόν.
Διαβόλ άρτκα: Βρισιά. Δηλαδή φελέ, άχρηστε.
Άρτκας στον άνεμο: Ο χωρίς δύναμη, λεφτά, κλπ.
Άλλο άρτκας, άλλο άρκδας. Άλλο βέβαια.
Κοβ’ με το ζβαναδέλ’ τον άρτκα: Ο τεμπέλης, αυτός που δεν έχει να ασχοληθεί με κάτι σοβαρό.
Ψωμί άρτκας: Άνοστο και φουσκαλιασμένο.
Βουλών’ με τον άρτκα ντ νταμελ’τζάνα: Συνουσιάζεται, «γαμεί». Επανασύνδεση με τα προηγούμενα και συσχετίσεων συνέχεια. Η πιο εντυπωσιακή συσχέτιση άρτκα και πολιτικών είναι ότι το άχρηστο αυτό φυτό σε πολλές χώρες χρησιμοποιείται ως αφροδισιακό, ενισχυτικό της στυτικής λειτουργίας στον άνδρα, αλλά και της γενετήσιας επιθυμίας στη γυναίκα. Στη Μέση Aνατολή μάλιστα αποκαλείται και «βιάγκρα του Λιβάνου». Έτσι εξηγείται και η οργιαστική σεξουαλική σχέση πολιτικών – κοινωνίας, η οποία τελευταίως έχει λάβει ανεξέλεγκτες διαστάσεις και στη χώρα μας. Κάτι πάντως που το γνώριζε η δημώδης Λημνιακή σοφία, όπως αποκαλύπτει και το άσμα: «Φαγούρζεν το αποκατνό σ’ / και ξύνεσνε στον άρτκα / κι σ’ ήρτε άναψ άπαξπα / σα γάδαρο και άρκδα».
Αγαπητοί αναγνώστες «αρτκοπερπατείτε και αρκδομπιμπλώνετε».


Λημνιός άρτκας στην άνθηση. Μεταξύ Αγιοδημήτρη και Κορνού.

















Άρτκας που κοντεύει να ξεραθεί.



Ξερός άρτκας.

2 σχόλια:

Pandora είπε...

εξαιρετική ανάλυση! έχω ενθουσιαστεί. ολόκληρο το ιστολόγιο είναι πάρα πολύ ενδιαφέρον και αφήνει τόσο έντονη τη γεύση και τη μυρωδιά της Λήμνου που με συγκινεί... να 'στε καλά

Σταύρος Τραγάρας είπε...

Pandora σε ευχαριστώ πολύ. Είσαι λεπτή ψυχή. Και εσύ να είσαι πάντα καλά.