Ο πολίτης του κόσμου Χάρολντ Πίντερ

Ο πολίτης του κόσμου Χάρολντ Πίντερ

Γράφει ο Σταύρος Τραγάρας

Στις 24 Δεκεμβρίου 2008 πέθανε σε ηλικία 78 ετών ο Βρετανός θεατρικός συγγραφέας Χάρολντ Πίντερ, χτυπημένος από καρκίνο. Υπήρξε πλήθος αφιερωμάτων στον τύπο. Αν γράφω δυο λόγια, είναι για να τονίσω ότι διανοούμενοι σαν τον Πίντερ σπανίζουν σήμερα, όχι τόσο ως προς τη λογοτεχνική αξίας τους, αλλά επειδή βολεμένοι οι περισσότεροι στο καβούκι τους, αδυνατούν ή δεν θέλουν να γίνουν μπροστάρηδες στο παγκόσμιο γίγνεσθαι και να καθοδηγήσουν τον κόσμο. Δυστυχώς τα τελευταία 40 χρόνια ζούμε μια συνεχή ήττα των διανοουμένων, με ελάχιστες εξαιρέσεις. Ο Πίντερ εκτός από άνθρωπος του πνεύματος υπήρξε ένας ατρόμητος υπερασπιστής των ανθρώπινων δικαιωμάτων, ένας απόστολος της παγκόσμιας ειρήνης, ένας αρωγός των καταπιεσμένων, ένας άνθρωπος που δε μάσησε τα λόγια του ποτέ και αντιτάχθηκε δημόσια και με θέρμη στον πολιτικό αμοραλισμό των ισχυρών.
Ο Πίντερ γεννήθηκε το 1930 στο Λονδίνο από λαϊκή οικογένεια. Εκτός από θεατρικός συγγραφέας, από τους σημαντικότερους του δεύτερου μισού του 20ού αιώνα, ήταν ποιητής, ηθοποιός, σεναριογράφος και σκηνοθέτης θεατρικών έργων. Τιμήθηκε με πολλά βραβεία, με κυριότερο το βραβείο Νόμπελ λογοτεχνίας το 2005. Η ομιλία του στην απονομή του Νόμπελ, αποτελεί παγκόσμιο πολιτικό μανιφέστο, από τα σημαντικότερα, με τη δημόσια καταδίκη του πολέμου στο Ιράκ και την κατακεραύνωση Μπους και Μπλερ. Χαρακτήρισε τον Μπλερ ως «ηλίθιο απατεώνα, πιόνι της αμερικανικής τρομοκρατίας και εγκληματία πολέμου» και τον Μπους ως «εγκληματία πολέμου» και είπε ότι έπρεπε να καθίσουν στο εδώλιο του διεθνούς δικαστηρίου.
Το θεατρικό έργο του χαρακτηρίζεται από χιούμορ και κυνισμό. Περιγράφει ανθρώπους που προσπαθούν να επικοινωνήσουν, την ώρα που μια "απειλή" εισβάλλει στη ζωή τους. Διαπραγματεύεται την αποξένωση μεταξύ των ηρώων. Αντλεί τα θέματά του από την τρέχουσα πραγματικότητα. Το λιτό ύφος, το γεμάτο σιωπές, καθιέρωσε το επίθετο «πιντερικός», ενώ η Σουηδική Ακαδημία στο σκεπτικό της για τη βράβευση του με το Νόμπελ Λογοτεχνίας ανέφερε ότι: «Ο Πίντερ επανέφερε στο θέατρο τα βασικά του στοιχεία, τον κλειστό χώρο και τον απρόβλεπτο διάλογο, όπου οι άνθρωποι βρίσκονται ο ένας στο έλεος του άλλου και κάθε προσποίηση διαλύεται. Στα έργα του αποκαλύπτει τον γκρεμό κάτω από την καθημερινή μωρολογία».
Ο Πίντερ στηλίτευε την πολιτική Ρήγκαν και Θάτσερ. Μαζί με τον Άρθουρ Μίλερ ταξίδεψαν το 1985 στην Τουρκία, υποστηρίζοντας τα δικαιώματα των πολιτικών κρατουμένων της δικτατορίας. Ύψωσε τη φωνή του για τη γενοκτονία των Κούρδων, για την ανατροπή της δημοκρατίας στη Χιλή και τη στήριξη των δικτατοριών στη Λατινική Αμερική από τις ΗΠΑ, για τους βομβαρδισμούς στη Γιουγκοσλαβία και τον πόλεμο στο Κόσοβο, για την εισβολή στο Αφγανιστάν και Ιράκ. Αγωνίστηκε για την υπεράσπιση της ελευθερίας του λόγου από τη θέση του αντιπροέδρου της διεθνούς ένωσης συγγραφέων. Αρνήθηκε να χριστεί ιππότης από τη βασίλισσα και επινοήθηκε ειδικός τίτλος (Companion of Ηonour) για χάρη του, τον οποίο του απένειμαν το 2002. Είχε αποκηρύξει κάθε μορφή τρομοκρατίας και είχε χαρακτηρίσει κτηνώδη την τρομοκρατική επίθεση της 11ης Σεπτεμβρίου 2001. Επίσης, επέκρινε έντονα τα παλαιά κομουνιστικά καθεστώτα, «όπου οι μεγάλης κλίμακας αγριότητες και η αδίστακτη καταπίεση της ανεξάρτητης σκέψης είναι γεγονότα αδιαμφισβήτητα».
Περισσότερο αποδεκτός στον υπόλοιπο κόσμο παρά στη Βρετανία, είχε μεγάλη αποδοχή στην Ελλάδα, όπου είχε τιμηθεί επανειλημμένως, ενώ πολλά έργα του ανεβάστηκαν σε ελληνικές θεατρικές σκηνές. Είχε απαρνηθεί τη Βρετανική καταγωγή του και ήθελε να θεωρείται πολίτης του κόσμου. Ήθελε να τον θυμούνται όχι ως συγγραφέα, αλλά ως πολιτικό ακτιβιστή.