Τρίτη 13 Οκτωβρίου 2009

Τα μπαομπάπ και η Λήμνος

Τα μπαομπάπ και η Λήμνος

Γράφει ο Σταύρος Τραγάρας





Τα μπαομπάπ, αν ξέρετε, είναι κάτι τεράστια και πολύ παράξενα δέντρα της αφρικανικής στέπας. Προσωπικά δεν γνώριζα τίποτα για τα δέντρα αυτά, ώσπου έπεσε ένα παιδικό βιβλίο – παραμύθι στα χέρια μου, από αυτά που αγοράζαμε στα παιδιά όταν ακόμα ήταν μικρά. Πολλοί γονείς θα το ξέρουν αφού είναι πολύ αρεστό ανάμεσα στα παιδιά, αλλά και στους μεγάλους. Είναι το βιβλίο «Ο μικρός πρίγκηπας» ενός Γάλλου πιλότου του Σεντ Εξιπερί που σκοτώθηκε πολύ νέος πέφτοντας με το αεροπλάνο του. Αν δεν το έχετε σας το συνιστώ, αγοράστε το. Σ’ αυτό το βιβλίο λοιπόν αποτυπώνεται η αγωνία του ήρωα του βιβλίου, του μικρού πρίγκηπα, για τα τεράστια αυτά δέντρα τα μπαοπάπ, που όταν μεγάλωναν θα κατέκλυζαν τον μικρότατο πλανήτη που κατοικούσε κι έτσι μια από τις καθημερινές ασχολίες του ήταν μετά την πρωινή τουαλέτα του να συγυρίσει τον πλανήτη ξεριζώνοντας τα μικρά μπαομπάπ. Αυτά για τα μπαομπάπ του μικρού πρίγκηπα.
Ενα πρωί, χαράματα,άνοιξα την τηλεόραση στη ΝΕΤ (ένα από τα μειονεκτήματα όσο περνούν τα χρόνια είναι ότι ο ύπνος μειώνεται ο άθλιος) και είχε ένα υπέροχο ντοκιμαντέρ για τα μπαομπάπ. Κράτησα λίγες σημειώσεις όχι όμως από την αρχή. Το μπαομπάπ λοιπόν είναι δέντρο ιθαγενές των θερμών χωρών, είναι πολύ μεγάλο και μακροβιότατο. Μπαομπάπ στα αφρικάνικα (Baobab) θα πει δέντρο χιλίων ετών. Ο κορμός του δεν υπερβαίνει τα δέκα μέτρα στο ύψος, όμως είναι τόσο χοντρός που έχει περιφέρεια έως και 23 μέτρα. Αυτή η τεράστια μάζα ξύλου στέφεται από κλώνους μήκους 20-25 μέτρων, που κάμπτονται από το βάρος, μέχρι του σημείου που το άκρο τους να αγγίζει στο έδαφος, οπότε το δέντρο ολόκληρο προσλαμβάνει τη μορφή πελώριου πράσινου θόλου. Το μπαομπάπ φτάνει τα 16 μέτρα ύψος σε 10 χρόνια. Μετά η ανάπτυξή του γίνεται πιο αργή.
Αυτός λοιπόν ο Λεβιάθαν της αφρικανικής ηπείρου, καθώς εξέχει πολύ των λοιπών φυτών, μοιάζει με ένα καλοκάγαθο γίγαντα του θαμνότοπου. Όταν τα δέντρα ρίχνουν τα φύλλα τους, το μπαομπάπ κατά ένα περίεργο παιχνίδι της φύσης αρχίζει να ανθίζει. Τα άνθη του είναι λευκά, βαμβακοειδή και μυρίζουν άσχημα σαν ψοφίμι, κρατάνε δε μόνο ένα 24ωρο. Υπάρχει μια δοξασία στην Αφρική ότι όποιος κόψει άνθος μπαομπάπ μέλλεται να τον σκοτώσει λιοντάρι. Η γονιμοποίηση του μπαομπάπ γίνεται με τη βοήθεια των νυχτερίδων και των εντόμων που χωρίς να το επιδιώκουν μεταδίδουν τη γύρη. Μέσα στις κουφάλες του τεράστιου κορμού του ζουν διάφορα μικρά ζώα, ενώ στα κλαδιά του κάνουν τη φωλιά τους μεγάλα πουλιά π.χ. αετοί, αλλά και πλήθος μικρών πουλιών. Οι καρποί του έχουν πλούσια σάρκα που είναι γλυκόξυνη κι όταν πέφτουν στο χώμα τρέφουν διάφορα ζώα, αλλά κυρίως τους προτιμούν οι ελέφαντες. Έτσι με τους σπόρους δια των κοπράνων των ελεφάντων μεταδίδεται σε άλλες περιοχές. Όταν υπάρχει ξηρασία, οι ελέφαντες μασούν κομμάτια από τον κορμό του μπαομπάπ, που έχει κρατήσει μέσα του αρκετή υγρασία. Ο φλοιός του μπαομπάπ γρήγορα αντικαθίσταται όχι μόνο από τις άκρες, αλλά και από το κέντρο του ξεφλουδίσματος. Μ’ αυτό τον τρόπο συνδέονται οι δύο γίγαντες της αφρικής, ο ελέφαντας που ζει πάνω από 50 χρόνια και το μπαομπάπ που ζει ίσως και χίλια χρόνια.
Αυτά μου έκαναν μεγάλη εντύπωση και θέλησα να μάθω περισσότερα, ανοίγοντας την εγκυκλοπαίδεια του “Πάπυρος Λαρούς”. Εκεί λοιπόν αφού λέει διάφορα για τις ιδιότητες του δέντρου και ότι το ξύλο του είναι τόσο μαλακό που μπορεί κάποιος με λίγη δύναμη να βυθίσει μια ολόκληρη σιδερόβεργα σπρώχνοντάς την στον κορμό του, λέει και το εξής καταπληκτικό: “Ο φλοιός και τα φύλλα των νέων κλάδων περιέχουν πολλή κολλώδη ουσία και χρησιμοποιούνται στην παρασκευή αφεψημάτων. Άλλοτε εχρησιμοποιείτο στην φαρμακευτική η σαρξ των καρπών υπό το όνομα “χώμα της Λήμνου, δηλαδή Λημνία γη”. Φαντασθείτε ο καρπός ενός δέντρου – συμβόλου της Αφρικής, να έχει το όνομα της Λήμνου μας. Πέστε με φαντασιόπληκτο, αλλά σκεφτόμενος λίγο ακόμα έβγαλα κι άλλες συσχετίσεις. Προσέξτε: Όπως δια του μπαομπάπ έγινε δυνατή η πρώτη εμφάνιση ανθρώπου στη γη κατά την αφρικανική δοξασία, έτσι και κατά μια ελληνική μυθολογική εκδοχή περί γενέσεως του κοσμου, ο πρώτος άνθρωπος της γης ήταν ο Κάβειρος, “τον οποίον εγέννησεν η Λήμνος δι’ αρρήτων οργιασμών”. Άλλος συσχετισμός: Τα βαμβακοειδή άνθη του μπαομπάπ με το βαμβάκι της Λήμνου μας. Επίσης: Το πρόσκαιρον της ανθοφορίας αυτών των βαμβακοειδών λουλουδιών με το πρόσκαιρο
της καλλιέργειας του μπαμπακιού στη Λήμνο, που κράτησε μόνο λίγα χρόνια και έσβησε διά παντός. Συσχέτιση μπορεί επίσης να γίνει με την άσχημη οσμή, σαν ψοφίμι, των ανθών του μπαομπάπ με την φοβερή δυσοσμία των μυθολογικών γυναικών της Λήμνου, που ήταν η αιτία να μην τις θέλουν οι άντρες τους κι αυτές προσβεβλημένες να τους σκοτώσουν συνδέοντας τη Λήμνο με το άνίερον, στη φράση “Λήμνια κακά”. Πολύ καλός συσχετισμός μπορεί να γίνει και με την αναγεννητική ικανότητα της Λήμνου μας με αυτή του μπαομπάπ. Ότι κοράκια και ότι αρπακτικά κι αν πέσουν επάνω της, ότι ελέφαντες και νυχτερίδες, ότι πολιτικάντηδες και σωτήρες, όσο κι αν την παραμελήσουν, την κομματιάσουν, την κλέψουν, φωλιάσουν μέσα της, την κάψουν, την λεηλατήσουν, την προδώσουν, αυτή τίποτα, ανθίσταται ανθεί και αναγεννάται σαν το μπαομπάπ. Κι όχι μόνο από γύρω γύρω, δηλαδή από τα παιδιά της του εξωτερικού, αλλά και από το κέντρο της, δηλαδή από τους παραμένοντες στις πατρογονικές εστίες. Καθότι:
“Η Λήμνος δεν παλεύεται
η Λήμνος είναι κράτος
άνθρωπος δεν ευρέθηκε
της Λήμνος νάναι σκάρτος”.
Θέλετε κι άλλο συσχετισμό; Όποιος κόψει τα μπαμπακένια άνθη του μπαομπάπ λένε οι αφρικανοί, θα τον σκοτώσει λιοντάρι. Όποιος έκοψε – μάζεψε μπαμπάκι στα χωράφια της Λήμνου, λέω εγώ, δεν θα τον σκοτώσει βέβαια λιοντάρι, αλλά έχει αποκτήσει μια τεράστια πληγή στην καρδιά του, ανίατη και αιμάσσουσα, ιδίως όταν βλέπει τώρα τα άδεια από μπαμπάκι χωράφια μαζί με τα νιάτα του και τα παιδικά του χρόνια να γίνονται παρελθόν.
Μέσα στους ταριχευμένους βάλτους
παρελαύνουν οργισμένοι βαρανόσαυροι
και έχιδνες
αφού δεν ήρθαν οι βουνίτες
που ποτέ δεν εκόμπασαν
για τα δεκάζυγα που όδήγησαν
στων προπάππων τους τα χωράφια.

Ολοι οι ευνούχοι που υπηρέτησαν την Κυβέλη
δεν ξελάκκισαν αμπέλια
ούτε πότισαν μπαμπάκια
αλλά κρατούν βάκυλα Ρωμαίων αυτοκρατόρων
στα δημοσιοϋπαλληλικά γραφεία
και με οργιαστική μανία βαλαντώνουν
μέχρι τελείας εξαντλήσεως
στα τσιφτετέλια των παναγυριών.

Η ευγενής όψη και το παράστημα
αντηλλάγησαν με τις πληρωμένες θέσεις στο θέατρο
και οι διφρηλάτες των κάμπων
επιφορτίστηκαν με την περιφορά δίσκου
στις εκκλησίες δολερών οφθαλμών.

Στους χέρσους αγρούς
λαμβάνει χώρα η εκβοτρύωση της καρδιάς μας
πληρώνοντας από πολλού χρόνου
τον έγγειο φόρο
για την φορβεία μας από εκτρωδάκτυλους
ως κόσμημα και στολίδι καμαρωτό.

Αγαπητοί συμπατριώτες, ευτυχείτε και να’ χετε την υγεία και τη μακροζωία ενός μπαομπάπ, όχι όμως την οσμή του.

1 σχόλιο:

Μαρία Δριμή είπε...

Δεν ήξερα για τα δέντρα αυτά και διάβασα με μεγάλο ενδιαφέρον αυτή την ανάρτηση. Αυτό που είχα στο μυαλό μου ακούγοντας τη λέξη baobap, είναι η περίφημη Baobap Orchestra, ένα αφρικανικό σχήμα που παίζει ένα κράμα reggae και αφρικανικών παραδοσιακών ηχοχρωμάτων. Αξίζει να τους αναζητήσετε και να τους ακούσετε.
Την καλημέρα μου.